Zwanger zijn en het krijgen van een kind is voor de meeste vrouwen een vreugdevolle gebeurtenis. Voor vrouwen met een bipolaire stoornis (manisch-depressiviteit) is het hebben van een kinderwens vaak het begin van een zoektocht naar informatie over erfelijkheid, invloed van de zwangerschap op de bipolaire stoornis en wel of geen medicatiegebruik tijdens de zwangerschap. De keuze om wel of niet zwanger te willen worden kan (en wil) uw behandelaar niet voor u en uw partner maken. Dat is uw eigen keuze, samen met uw partner. Wel kan uw behandelaar met u de voor- en nadelen afwegen, risico’s inschatten en helpen met het opstellen van een noodplan voor de periode voor, tijdens en na de zwangerschap. Bij mannen, die een bipolaire stoornis hebben en vader willen worden, zijn er weliswaar geen lichamelijke veranderingen, maar met de komst van een kind kan wel hun hele levensritme veranderen en speelt de erfelijkheid een rol.
Erfelijkheid
De kans dat een kind, waarvan één van de ouders een bipolaire stoornis heeft, een bipolaire stoornis krijgt, is zo’n 10% (de bipolaire stoornis komt grofweg bij 1% van de mensen voor, dus het risico is tienmaal zo groot). Ook is het risico op het krijgen van een depressieve stoornis verhoogd, namelijk tweemaal zo hoog als bij kinderen van ouders zonder bipolaire stoornis. Het is nog niet mogelijk om vóór de geboorte vast te stellen of er aanleg is voor het krijgen van een bipolaire stoornis. Wel kan een klinisch geneticus (een specialist op het gebied van erfelijkheid) worden ingeschakeld, bijvoorbeeld als in de familie van zowel de vader als de moeder bipolaire stoornissen of stemmingsstoornissen voorkomen. Deze kan de kans op overerving in een bepaalde familie zo goed mogelijk proberen in te schatten. Hoewel lang is gedacht dat zwangerschap beschermt tegen het optreden van een manische of depressieve episode blijkt inmiddels dat dit (helaas) niet zo is.
Medicatie, borstvoeding…keuzes?
Het is goed om met uw behandelaar de voor- en nadelen van medicatiegebruik tijdens de zwangerschap te bespreken. Voordelen voor moeder en kind zijn dat er minder kans is op een manische of depressieve episode tijdens de zwangerschap (zo’n episode betekent stress voor het ongeboren kindje, wat niet goed is voor de ontwikkeling van het kindje), dat er minder kans is op slechte zelfverzorging van de moeder en dat er minder kans is op een recidief (terugval) bij de moeder na de bevalling (het risico op een postpartumpsychose is, zonder gebruik van medicatie, heel groot, wel 80-90%). Nadelen voor de moeder zijn een grotere kans op schuldgevoelens als zich problemen voordoen met het (ongeboren) kindje. Er zijn meer medische controles noodzakelijk (prenataal onderzoek en spiegelcontroles) en meer kans op problemen met de medicatie ten gevolge van veranderingen in het lichaam door de zwangerschap. Nadelen voor het kind zijn mogelijke teratogeniteit (misvormingen veroorzaakt door medicijnen) van de geneesmiddelen, gevaar van problemen rond de bevalling (bijvoorbeeld onttrekkingsverschijnselen) en onbekendheid wat betreft problemen op de langere termijn.
Het al dan niet geven van borstvoeding is ook weer een keuze, waar je voor komt te staan. In het algemeen wordt borstvoeding afgeraden, aan de ene kant vanwege het advies preventief medicatie (in het algemeen lithium) te geven om het risico op een postpartumpsychose te verminderen en aan de andere kant om te zorgen dat de moeder ’s nachts voldoende rust krijgt (de partner of iemand anders kan een flesje geven). Rust en regelmaat, niet te veel stress en voldoende slaap zijn belangrijk, zeker in de periode na de bevalling. Daarnaast is natuurlijk steun van een ieder in deze periode van belang.
Noodplan
Een noodplan opstellen voor de periode vóór, tijdens en na de zwangerschap is erg aan te raden. In dit noodplan staat onder andere beschreven hoe te handelen bij decompensatie tijdens zwangerschap of in de periode na de bevalling.
Meer informatie
Op de website van het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap (www.lkpz.nl) staat veel informatie en kunt u informatie vinden over behandelcentra, waar men terecht kan voor vragen en/of advies over zwangerschap en bipolaire stoornis.
