Psychische problemen en zwanger

De Kinderwenspoli is een onderdeel van de poli Psychiatrie en Zwangerschap. De Kinderwenspoli informeert over en begeleidt u bij de keuze voor een zwangerschap en het daaropvolgende proces. Vragen over risico’s, erfelijkheid en medicatie worden besproken. Het besluit om wel of niet zwanger te worden, maakt u natuurlijk zelf. Verder informeert de poli over voorzorgsmaatregelen die u kunt nemen om de risico’s voor zowel moeder als kind in de zwangerschap en na de bevalling zo klein mogelijk te houden.

Medicatiegebruik tijdens de zwangerschap heeft voordelen. U heeft bijvoorbeeld een kleinere kans op een terugval tijdens de zwangerschap of daarna. Daardoor kunt u beter voor uzelf en uw (ongeboren) kind zorgen en is het opbouwen van een band met uw kind makkelijker. Medicatiegebruik tijdens de zwangerschap heeft ook nadelen. U krijgt meer medische controles en borstvoeding wordt bij sommige medicijnen afgeraden. Ook kan er een afwijking ontstaan bij uw kind of kunnen er  onthoudingsverschijnselen optreden. Als er problemen bij uw kind ontstaan tijdens of na de zwangerschap kunt u zich erg schuldig voelen. Het wel of niet blijven gebruiken van medicijnen tijdens uw zwangerschap is dus geen eenvoudige keuze.

De Kinderwenspoli helpt u door goede voorlichting waardoor u een afgewogen keuze kunt maken. Lees hier meer over de Kinderwenspoli.

POP staat voor Psychiatrie, Obstetrie (verloskunde) en Pediatrie. Op de POP-poli werken gynaecologen, psychiaters, verpleegkundig specialisten GGZ, kinderartsen, verloskundigen en medisch maatschappelijk werkenden. Medewerkers van Dimence Psychiatrie en Zwangerschap maken onderdeel uit van de POP-poli. Wij zullen u gezamenlijk, tijdens een éénmalig consult, adviseren over uw behandeling en waar nodig verwijzen wij door voor aanvullende behandelopties. Het consult vindt plaats met twee medewerkers van de POP-poli, dus bijvoorbeeld met een verloskundige en een psychiater of met een kinderarts en maatschappelijk werkster, afhankelijk van de zorgvraag. De POP-poli is te bezoeken in het Deventer Ziekenhuis, na verwijzing door uw huisarts of verloskundige.

Om te voorkomen dat psychische problemen verergeren of (opnieuw) opspelen rond een zwangerschap biedt de Poli Psychiatrie en Zwangerschap van Dimence specialistische zorg. Om de risico’s voor zowel moeder als kind bij een zwangerschap zo klein mogelijk te
houden kunnen wij u voorlichten over eventuele voorzorgsmaatregelen die u kunt nemen. Denk bijvoorbeeld aan het opstellen van een zwangerschapsplan. Hiermee bereiden we u voor op de bevalling en de eerste periode na de zwangerschap. In het plan worden alle beïnvloedende factoren beschreven samen met de eventuele te ondernemen acties. Wij bieden tot drie maanden na de bevalling begeleiding. Voor onze zorg kunt u terecht op de locaties van Dimence in Almelo en Deventer.

Lees hier meer over Dimence Psychiatrie en Zwangerschap.

Zwangerschap is een tijd van hoge verwachtingen en hoop. Er ligt een grote verandering in het verschiet. Echter, als u psychische problemen heeft en zwanger bent, kan dat ook onzekerheid met zich meebrengen. De cursus ‘Zwanger en dan?’ bereidt u voor op de toekomst van u en uw kind.

‘Zwanger en dan?’ is een cursus die wekelijks wordt aangeboden, een ochtend in de week, gedurende negen weken. De groep heeft tussen 6 tot 8 aanstaande moeders. Het helpt u de zwangerschap, de bevalling en het aanstaande moederschap met meer vertrouwen en minder klachten tegemoet te zien. De cursus wordt verzorgd door diverse hulpverleners. Een sociaal psychiatrisch verpleegkundige en verpleegkundig specialist ggz verzorgen een deel van het programma. Daarnaast worden, afhankelijk van het thema dat besproken wordt, andere deskundige ingezet zoals een psychiater, diëtist, fysiotherapeut, verloskundige en kraamverzorgster.

De cursus bestaat uit de volgende onderdelen:
• Leren omgaan met gevoelens (bijvoorbeeld angst, spanning of onzekerheid) in relatie tot de zwangerschap of het moederschap
• Voorlichting over een steeds wisselend thema in relatie tot de zwangerschap, bevalling of het moederschap
• Ervaringen uitwisselen met andere vrouwen
• Mindfulness
• Bewegingsoefeningen

Nadat u bent bevallen kunt u ook thuis extra ondersteuning krijgen. We komen bij u thuis en helpen u te ontdekken hoe u contact kunt krijgen met uw baby. U wordt zich meer bewust van uw mogelijkheden en kunt meer genieten van uw baby.

Na de aanmelding nodigen we u graag uit voor een kennismakingsgesprek. In dit gesprek kunt u uw eigen situatie toelichten, krijgt u uitleg over de cursus en bepalen we samen of de cursus bij u past.Het programma wordt het hele jaar door aangeboden. Het bestaat uit een reeks wekelijkse bijeenkomsten van 09.00 tot 12.00 uur, gedurende 2 tot 3 maanden. Na de bevalling kunt u deelnemen aan de cursus ‘Bevallen en dan?’. De bijeenkomsten vinden plaats bij Dimence aan Pikeursbaan 3 in Deventer. U bent welkom zolang u in staat bent om te komen. Dit is naar verwachting tot ongeveer 8 maanden zwangerschap. Over de voortzetting van eventuele behandeling na de bevalling maakt u zelf afspraken met uw behandelaar.

De cursus is voor vrouwen die minimaal 3 maanden zwanger zijn, psychische problemen hebben en in behandeling zijn of gaan bij Dimence.

Lees hier meer over de cursus 'Zwanger en dan?'.

Na de bevalling breekt er een spannende periode aan waarbij u als pas bevallen moeder tegen allerlei onzekerheden aan kunt lopen. Bij sommige vrouwen kunnen juist in die periode psychische klachten ontstaan en dit risico is groter bij vrouwen die eerder psychische klachten hebben gehad. Voor die groep is deze cursus ontwikkeld.

In de cursus ‘Bevallen en dan?’ krijgt u handvatten aangereikt om weer meer grip te krijgen of om grip te houden op uw (veranderde) situatie. Ook wordt er aandacht besteed aan het leren omgaan met en het verminderen van stress. Het samen uitwisselen van ervaringen, problemen en oplossingen kan hierbij zinvol zijn. Tevens is het prettig steun van elkaar te ervaren en elkaar gerust te stellen. Het uiteindelijke doel is om de toekomst met meer vertrouwen tegemoet te zien en de psychische klachten te verminderen of op te heffen zodat u (nog) meer van het moederschap kunt genieten.

‘Bevallen en dan?’ is een cursus van 3 bijeenkomsten en bestaat uit de volgende onderdelen:
• Inzicht krijgen in het onderscheid tussen normale, door hormonen veroorzaakte klachten en klachten voortkomend uit psychische kwetsbaarheid
• Herkenning van vroege signalen van een terugval en het inzetten van passende interventies
• Hechting met de baby

De cursus is voor vrouwen die recent bevallen zijn en psychische problemen hebben of daarvoor kwetsbaar zijn. Het wordt aanbevolen om voorafgaand aan deze cursus de cursus ‘Zwanger en dan’ bij Dimence Psychiatrie & Zwangerschap te volgen, dit is echter geen vereiste. U bent of komt in behandeling bij Dimence.

Lees hier meer over de cursus 'Bevallen en dan?'. 

De periode van zwangerschap en bevalling is een bijzondere periode voor de zwangere vrouw maar ook zeker voor u als partner. Er gebeurt veel in een korte tijd en wanneer uw zwangere partner (kans op het ontwikkelen van) psychische klachten heeft, is het fijn om vooraf geïnformeerd te zijn over bijvoorbeeld verschillende ziektebeelden en bijbehorende symptomen. En als de baby is geboren is het helemaal wennen voor iedereen. Kortom ook voor u als (a.s.) vader een ingrijpende fase in het leven.

Tijdens de partneravond wordt er aandacht besteed aan belangrijke signalen om bij uw zwangere partner te herkennen en wat u kunt doen als partner. Daarnaast is er aandacht voor de zorg voor uzelf en jullie kind in deze periode. Tot slot kunt u tijdens deze avond ervaringen uitwisselen, erkenning en steun vinden en nieuwe inzichten op doen.

Inhoud van de partneravond
• Vertoning filmfragmenten ‘Baby’s aloud’
• Uitleg over het verschil tussen normale klachten, passend bij een zwangerschap en de klachten die veroorzaakt worden door een psychische aandoening en hoe met deze klachten om te gaan 
• Bespreking van de gevolgen van stress en het belang van stressreductie en ontspanningsoefeningen
• Informatie over het belang van een gezonde hechting met de baby, onzekerheid over het omgaan met de baby
• Het in kaart brengen van het steunsysteem en adviezen hoe deze te gebruiken of eventueel uit te breiden
• Aandacht voor zorg voor uzelf aan de hand van een sociogram; hoe gaat u om met dilemma’s in de kraamtijd als partner.

Wilt u deelnemen aan een van de partneravonden? Als uw partner in zorg is bij Dimence ben u als partner van harte welkom. Aanmelden kan door een mail te sturen naar psychiatrie-zwangerschap@dimence.nl.

Lees hier meer over de partneravonden.

Deskundigheidsbevordering is één van de pijlers van Dimence Psychiatrie en Zwangerschap. 

Refereermiddagen
In het kader van kennisdeling organiseert het team Psychiatrie en Zwangerschap jaarlijks een studie- of refereermiddag.

2022
Dit jaar heeft de afdeling een geaccrediteerde (VSR, V&VN, KNOV en NVvP) refereermiddag georganiseerd met als thema 'Goede zorg tijdens de postpartum periode'. 
Bart Geerling, hoofd van Dimence Psychiatrie en Zwangerschap opende de middag met een korte inleiding over het belang van goede zorg en gaf het woord daarna aan Hanneke Verboom die dieper in ging op de werkwijze en behandelaanbod van de hoogspecialistische zorg van de afdeling Psychiatrie en Zwangerschap.
Angarath van der Zee was uitgenodigd om meer te komen vertellen over het onderzoek naar screening op postpartumdepressie door de GGD Twente en Universiteit van Twente. Vervolgens gaf Sanne Hendriks belangrijke informatie over de farmacotherapie bij een postpartumdepressie.

Na de pauze vertelde Marlies Koers meer over de rol en aanpak van de verloskundige bij signalen van depressie of ontregeling bij zwangeren en de eerste dagen van het moederschap en gaf Karin van Doesum een presentatie over de Ouder-baby-interventie van Impluz.

En we kregen een bijzonder inkijkje in het persoonlijke ervaringsverhaal van een patiënte die bij P&Z in behandeling is geweest.

Al met al was het een heel afwisselend en interactief programma. Alle deelnemers waren live aanwezig en er was veel ruimte voor vragen en ontmoeting.
De conclusie van iedereen was duidelijk: dit moeten we vaker doen! Zo kunnen we elkaar beter vinden, want de samenwerking kan nog veel beter. En daarmee was het doel bereikt.
Er zijn nu al weer plannen gemaakt voor 2023 omdat we hebben gezien dat een refereermiddag zoveel meer is dan kennisdeling alleen. Het zorgt er ook voor dat we elkaar goed leren kennen, gemakkelijker weten te vinden om samen te werken en zo ieders expertise beter op elkaar af kunnen stemmen. Samen bieden we dé goede zorg voor kwetsbare vrouwen tijdens en na de zwangerschap.
Heb je deze middag gemist? Niet getreurd, want de totaalpresentatie en opname van de middag zijn beiden te raadplegen. Daarnaast kun je het onlangs verschenen artikel in Psyfar teruglezen met o.a. dezelfde casus die tijdens de middag kort is aangestipt.

2021
Op dinsdag 8 juni 2021 organiseerde Dimence Psychiatrie en Zwangerschap de jaarlijkse refereermiddag met als thema 'Help, mijn patiënte met psychische problemen is zwanger!'
Tijdens deze online refereermiddag was er bijzondere aandacht voor het zorgaanbod voor patiënten met psychische problemen die een kinderwens hebben, zwanger zijn of pas bevallen zijn. De periode van kinderwens, zwangerschap en de tijd na de bevalling is een spannende tijd die zeker voor patiënten met psychiatrische problemen een meer risicovolle periode is. Specialistische zorg is dan van groot belang. Daarnaast is optimale samenwerking tussen de bij de geboortezorg betrokken professionals belangrijk. Daarom waren voor deze middag zowel GGZ-professionals als verloskundigen, gynaecologen, huisartsen, verpleegkundigen van de afdeling verloskunde en kraamverzorgenden uitgenodigd. Het doel van deze middag was om meer bewustwording te creëren over het belang van gespecialiseerde zorg in deze kwetsbare periode maar ook over de beschikbaarheid van deze zorg. 

Uit wetenschappelijk onderzoek is bekend dat ernstige psychische en psychosociale problemen tijdens de zwangerschap en in het kraambed niet alleen het functioneren van de (aanstaande) moeder beperken, maar ook de ontwikkeling van het (ongeboren) kind ongunstig kunnen beïnvloeden. De groeiende bewustwording in Nederland ten aanzien van de noodzaak tot het leveren van gespecialiseerde zorg voor deze doelgroep is aanleiding geweest voor het opzetten van een zorgaanbod binnen Dimence. Dit heeft geleid tot de totstandkoming van de poli Psychiatrie & Zwangerschap, waar behandeling en begeleiding wordt geboden aan vrouwen met psychische problemen in de fase van kinderwens, zwangerschap en de post partum periodebehandeling.

Tijdens de refereermiddag werd inzicht gegeven in de verschillende aspecten van het behandelaanbod. Zo zal werd stilgestaan bij farmacotherapie tijdens de zwangerschap, psychologische en verpleegkundige behandeling en was er aandacht voor preventie.
De middag vond online plaats via MS Teams en is op deze webpagina in twee delen terug te zien: deel 1 en deel 2.
Voor hen die het programma terug willen lezen klik hier en voor de toelichting van het programma en de leerdoelen klik hier.

2020
Vanwege de coronamaatregelen hebben wij de geplande refereermiddag uitgesteld naar 2021.

2019
De refereermiddag vond plaats op 13 december 2019 in de Steerne in Deventer en had als thema 'Wat als het niet vanzelf gaat' Over psychische problemen, zwangerschap, bevalling, ouderschap en opvoeden.' De invulling van het programma was een prachtige samenwerking tussen Veilig Thuis, Jeugd GGZ, de Raad voor de Kinderbescherming en Dimence Psychiatrie en Zwangerschap. 

Basiscursus Psychiatrie en Zwangerschap voor GGz professionals
Jaarlijks geven medewerkers van Psychiatrie en Zwangerschap de basiscursus Psychiatrie en Zwangerschap aan professionals in de GGz.

Workshops op congressen & symposia
Collega's van Dimence Psychiatrie en Zwangerschap spreken met regelmaat op congressen en symposia over het onderwerp psychiatrie en zwangerschap. Ook verzorgen medewerkers workshops. 

Amstel Academie
José van der Kooij, verpleegkundig specialist GGz binnen Dimence Psychiatrie en Zwangerschap geeft les aan de Amstel Academie vervolgopleiding obstetrie en gynaecologie. Hierin ligt de aandacht vooral bij de psychiatrische co-morbiditeit bij vrouwen opgenomen op de afdeling verloskunde, waarbij psychiatrische beelden, zowel tijdens de zwangerschap als de post partum periode aan de orde komen. 
Ook geeft José les aan de vervolgopleiding verpleegkundige ziekenhuispsychiatrie, waarbij specifiek stil gestaan wordt bij psychiatrische en psychosociale problemen tijdens en na de zwangerschap. 
De opleidingen van Amstel Academie zijn inservice opleidingen. De studenten zijn in dienst van een ziekenhuis of instelling en volgen de theorie bij Amstel Academie. 

GGz-VS
José van der Kooij verzorgt een aantal modules over psychiatrie en zwangerschap bij de opleidingsinstelling GGz VS in Utrecht. In deze lessen is er specifiek aandacht voor zwangerschap bij psychiatrische en psychische problemen. 
Bart Geerling, hoofd Dimence Psychiatrie en Zwangerschap, verzorgt de module farmacotherapie. Hierin wordt mede aandacht besteed aan farmacotherapie bij zwangere patiënten met een bipolaire stoornis. 
De opleiding GGz-VS tot verpleegkundig specialist ggz voorziet in de behoefte aan breed in de ggz opgeleide zorgprofessionals die op expertniveau en behandelverantwoordelijke hoogwaardige patiëntenzorg bieden aan individuen, groepen en families.

Naviva
Bart Geerling verzorgt sinds 2019 scholing aan kraamverzorgenden van Naviva over psychiatrie en zwangerschap. Deze professionals zijn in de eerste dagen van de postpartumfase dichtbij moeder en kin en daarmee bijzonder waardevol daar waar het gaat om het signaleren van eventuele ontregeling van de moeder. Goede kennis over verschillende ziektebeelden en hoe te handelen is daarom van groot belang.

Binnen het team van Dimence Psychiatrie en Zwangerschap wordt ook wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. Dit om de hoogspecialistische zorg voor zwangere vrouwen met psychiatrische en psychische problematiek te borgen en te verbeteren.
 

Onderzoeken Zwangerschapsplan - 2019 t/m 2021
Tijdens de zwangerschap bereidt de vrouw zich voor op het moederschap en breekt een periode van allerlei veranderingen aan; verhoogde emotionele labiliteit, fysieke veranderingen en stemmingswisselingen. Het is voor de één een uitdaging en voor de ander een zware periode. Wanneer het gaat om vrouwen met een psychiatrische stoornis, is de periode van zwangerschap een tijd waarin het risico bestaat dat de psychiatrische problematiek kan opspelen. Dit geldt met name voor de postpartum periode. 
Het begeleiden van vrouwen met een risico op ontregeling tijdens de zwangerschap of in de postpartum periode is een grote uitdaging voor de hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg. Goede begeleiding, voorlichting en terugvalpreventie wordt gezien als een belangrijke meerwaarde. 
In het voorkomen van postpartum decompensaties is het opstellen van een zwangerschapsplan een belangrijke interventie. Hierin is aandacht voor stress- en terugvalpreventie en het creëren van voorspelbaarheid en duidelijkheid. Voor de periode van de zwangerschap, de bevalling en de postpartum periode worden er signalen van terugval- en stresspreventiemaatregelen beschreven, samen met de eventueel te ondernemen interventies. Dit zwangerschapsplan wordt door de behandelaar en patiënt opgesteld en besproken met partner en naastbetrokkenen. Het beschrijven van de zorg voor de psychiatrische stoornis, de samenwerking met alle betrokkenen (naasten en professionals) en het postpartum monitoren zijn ook in de richtlijn van NICE genoemd als de cruciale punten in de zorg van zwangeren met een psychiatrische stoornis of zij die daar kwetsbaar voor zijn.
Voor de klinische praktijk is het aan te bevelen om in samenwerking met de patiënte te zoeken wat er specifiek nodig is om rust en voorspelbaarheid te creëren. Hierin gaat het niet zozeer om het product van het zwangerschapsplan maar om het gehele proces waarin zorg op maat, bewustwording, erkenning en geruststelling belangrijke items zijn. Dit vraagt van de behandelaar het vermogen om te luisteren, verbinding te maken en aan te sluiten bij de vraag van patiënte zodat er gepersonaliseerde zorg geboden kan worden. Daarnaast is het aan te bevelen om een gezamenlijk afsluitend gesprek te plannen om de zorg te evalueren en het vervolg te bespreken, zodat de behandeling goed kan worden voortgezet en patiënte ook na dit traject, passende zorg ontvangt.

In de periode 2019-2021 worden er twee onderzoeken uitgevoerd naar het zwangerschapsplan. Hanneke Verboom, verpleegkundig specialist ggz, doet een kwalitatieve studie naar de ervaringen van vrouwen met het zwangerschapsplan om zo meer zicht te krijgen welke elementen van het plan het zelfmanagement hebben ondersteund en wat het maken en gebruiken van het plan voor hen heeft betekend.
In de andere studie wordt naar de inhoud van de zwangerschapsplannen gekeken. Deze zogenoemde 'contentanalyse' wordt uitgevoerd door Paulien Elzenbroek, verpleegkundig specialist in opleiding.

Een bruikbaar Zwangerschapsplan is hier downloadbaar.
Meer uitleg over het Zwangerschapsplan kun je in deze instructievideo bekijken.

Links

• POPpoli: Het POP (Psychiatrie Obstetrie en Paediatrie) expertise centrum in Amsterdam heeft een informatieve website voor zowel hulpverleners als patiënten.
• http://www.lareb.nl/Teratologie Medicatie en zwangerschap
• LKPZ: het landelijk kenniscentrum voor Psychiatrie en Zwangerschap
• Mind2Care: De Mind2Care vragenlijst is gemaakt om tijdens de zwangerschap te vragen naar hoe het met de zwangere cliënt gaat, zowel lichamelijk als psychisch.